Ziemia pyrzycka od wieków znana jest ze swojej jakości. W sąsiedztwie urodzajnych gleb rozwijała się również inna działalność okołorolnicza. Powstawały młyny, mleczarnie, cukrownie, gorzelnie, fabryki skrobi, owczarnie. W przypadku występowania złóż gliny także cegielnie, a na będących w mniejszości słabszych glebach – szkółki leśne.
Młyny wiatrowe (popularne wiatraki), taki jak ten zaprezentowany na widokówce w miejscowości Lubiatowo, gm. Przelewice (niegdyś Lübtow), były bardzo popularne. Na przełomie XIX i XX wieku w powiecie funkcjonowało ich ponad 15. Co ciekawe, były to młyny różnego rodzaju. Obok wiatraków, do produkcji mąki i pasz wykorzystywano młyny parowe (m.in. Krępcewo), czy młyny wodne. Młyn wodny funkcjonował np. w okolicy Mechowa, ale również w: Lubianie Pyrzyckiej, Kłodzinie. Młyn kołowy działał w Przelewicach.
Większe mleczarnie występowały w miejscowościach, w których sąsiedztwie dominowały użytki zielone i popularna była produkcja bydła. Takie stada spotkać można było w Lubianie Pyrzyckiej (co ciekawe, gospodarstwo takie funkcjonuje do współczesnych czasów), Pomietowie, czy w Swochowie.
Produkcja cukru była prowadzona w Kluczewie (podobnie jak obecnie), a także w Pyrzycach (firma Tummeley-ów), a później również w Okunicy.
Popularne były również gorzelnie. Funkcjonowały one np. w: Dolicach, Barnimiu, Płońsku, Przelewicach, Żabowie (również gospodarstwo Tummeley-ów), Nowielinie, Kłodzinie, Klukach, czy w Jesionowie. Łącznie 25 obiektów. Fabryki skrobi powstawały w tej części powiatu, gdzie ziemia była nieco „lżejsza” w uprawie, min.: Lubiana Pyrzycka, Piasecznik, Sadów, Przywodzie, Jagów, Słotnica, czy Ziemomyśl.
Większe owczarnie można spotkać było w Kosinie, Dobropolu, Płotnie i Cieszysławiu. Na nielicznych słabszych glebach powstawały szkółki leśne, przykładem jest duży taki obiekt funkcjonujący kiedyś w okolicach Morzycy (dziś gmina Dolice). W przypadku występowania złóż gliny, przedsiębiorczy mieszkańcy zakładali cegielnie, tak jak w: Żabowie, Cieszysławiu, Lubiatowie, Mechowie, czy Tetyniu.
Jak już wspomniano wcześniej, prezentowana widokówka przedstawia zabudowania miejscowości Lubiatowo, m.in. młyn wiatrowy, usytuowany w sąsiedztwie miejscowej szkoły. Na kartce znajduje się siedziba jednego z dwóch majątków ziemskich z tej miejscowości oraz oberża z działającym obok młynem. Widokówka była przedmiotem obiegu pocztowego. Nadano ją na poczcie w Pyrzycach do odbiorcy w Stargardzie 12.05.1911 roku. Wydawca: Postkartenverlag von Emil Müller, Stettin (Szczecin).
dr. Wojciech Kuźmiński
