W swej historii pocztówki często stawały się przedmiotem cenzury. Miało to już miej­sce m.in. w Polsce pod zaborem rosyjskim po powstaniu listopa­dowym. Co prawda nie znano wtedy pocztówek z obecnych jej form, ale istniała już korespondencja. Doszło wtedy do utworzenia specjalnej ku temu instytucji – Ko­mitetu Cenzury. Cenzura obejmowała swym zasięgiem wszystkie dzieła literackie i na­ukowe, a także dzieła sztuki, jakie miały się ukazywać. Wkrótce dołączyła do nich również widokówka. Do ich wy­dawania nie­zbędna była koncesja, którą udzielało – za pośred­nictwem Zarządu Głównego do spraw druku – Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. O taką koncesję starało się m.in. polskie wydawnictwo Listek.

Dnia 19 października 1894 roku wydano rozporządzenie Ministerstwa Spraw We­wnętrznych Cesarstwa Rosyjskiego w sprawie poczty. Zgodnie z nią na pocztówkach nie mógł znajdo­wać się herb państwa, natomiast zezwalało na umieszczanie na nich reklam i winiet. Organy cenzury wydawały zakazy, obejmujące swym za­sięgiem także pocztówki. Najstarszy zakaz, pochodzący z 18 lu­tego 1899 roku odnosił się do aforyzmów na pocztówkach prze­stawiających polskich pisarzy. Dnia 06 września 1867 roku wy­dany został przez komisarza policji ogólnik. Adresatami byli wła­ściciele domów. Był to spis zakazanych przed­miotów, obejmujący: obrazy historyczne; pamiętniki, widoki i plany; portrety.

Znajdowały się wśród nich obrazy znanych Polaków, pre­zentujące wydarzenia hi­storyczne. Aparaty państwowe, takie jak policja, miały za zadanie pilnować aby przestrzegano zakazów. Dążono do tego, aby wszystkie zakazane przedmioty były odda­wane do odpowiednich organów. Policja szukała i konfiskowała to, czego nie oddano. W 1905 roku do obiegu nie dopuszczono pocztówek o cha­rakterze religijnym, a także przestawiające znanych Polaków. Kilka miesięcy później zakaz złagodzono i jedynie odnosił się do wizerunków Kościuszki.

Zdarzały się przypadki konfiskat. Informacje na ten temat znajdowano w miejskich gazetach. Można wymienić wiele przy­padków, takie jak:

– w 1906 roku skonfiskowano 100 pocztówek wydanych  przez W. Wierzbickiego. Prze­stawiały one powstanie z 1867 roku 04 sierpnia tego roku wszczęto postępowanie sądowe wobec Wierzbickiego, a same pocztówki zostały zniszczone,

– w 1908 roku w wielu księgarniach w Wilnie znaleziono  pocztówki o tematyce patrio­tycznej, a ich właścicieli karano,

– z powodu wystawienia pocztówek o charakterze  politycz­nym, zamknięto sklep Bolesława Paszkowskiego w Krako­wie,

Prezentowana widokówka dotyczy Pyrzyc z okresu sprzed II wojny światowej. Tymczasowa kaplica katolicka w Pyricach na Pomorzu” – taki zapis istniał na jej awersie przedstawiającym plebanię i świątynię katolicką. Widokówka była nietypową, bowiem rozpowszechnianą w Pyrzycach wśród samych Polaków (w państwie niemieckim). Przedwojenna nazwa ówczesnych Pyritz, została przetłumaczona jako – Pyrice. Napis istniał, bowiem widać u dołu widokówki, że został dość skutecznie ukryty – należy domniemywać, że wysłanie takiej korespondencji, z polską transkrypcją było niegodne dla nadawcy lub jej odbiorcy.

Wykorzystano materiały National Geographic Polska.

dr Wojciech Kuźmiński