W ubiegłym tygodniu na stronie Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Szczecinie podana została informacja o tym, że cmentarz żydowski zlokalizowany w miejscowości Józefin, gm. Lipiany – uznano za zabytek i wpisano go tym samym do rejestru zabytków pod nr A-1863. Informacji o nowym lipiańskim zabytku czytamy – „Kirkut zlokalizowany jest na północny wschód od centrum Lipian, po północno zachodniej stronie drogi prowadzącej z Lipian do Jarząbek. Cmentarz żydowski w Józefinie zaznaczono na mapie topograficznej Messtischblatt z 1891 i 1934 roku. Kirkut założony został prawdopodobnie w XVIII wieku i był użytkowany przez społeczność żydowską z Lipian.                             W 1935 roku cmentarz został zdesakralizowany i zdewastowany. Cmentarz żydowski w Józefinie posiada wartość zabytkową jako miejsce pochówku, łączy się z tym niematerialna wartość wynikająca ze statusu sakralnego i uczuć religijnych. Po wojennej zagładzie cmentarze żydowskie często pozostawały jedynym świadectwem wielowiekowych dziejów gminy. Stanowi materialny ślad i pamiątkę obecności społeczności żydowskiej na terenie Pomorza Zachodniego oraz w przedwojennym mieście Lipiany. Stanowi nośnik pamięci o wielonarodowej i wieloreligijnej tradycji Pomorza Zachodniego (wartość historyczna). Oczywista wartość zabytkowa cmentarzy żydowskich jako miejsca pochówków wynika bezpośrednio z obecności szczątków ludzkich, gdyż najważniejsza w obrębie cmentarza jest strefa grzebalna. Zgodnie z tradycją i prawem religii żydowskiej ludzkie szczątki są święte nawet po śmierci i pozostają takimi aż do Dnia Sądu Ostatecznego. Według zasad religii mojżeszowej cmentarz jest zawsze miejscem świętym, nienaruszalnym, gdzie najważniejsze jest to co kryje ziemia, a spokoju pochowanych osób naruszać nie można. Cmentarz został założony na wzniesieniu porośniętym lasem. Granice pierwotnego założenia czytelne. Zachowały się fundamenty kamienno-ceglanego muru ogrodzeniowego. Teren cmentarza zadrzewiony, zachowany starodrzew, pierwotny układ alejowo – kwaterowy cmentarza. Układ ścieżek zatarty. Na terenie cmentarza żydowskiego zachowały się elementy sepulkralne jak: kilka macew i pomników nagrobnych z napisami w języku niemieckim i hebrajskim, podstawy nagrobków i ceglano-betonowe obudowy grobów, fragmenty macew. Widoczne są również wkopy w obrębie nagrobków. W części podziemnej z pewnością zlokalizowane są historyczne pochówki.
Historia społeczności żydowskiej w Lipianach sięga końca XVIII lub początku XIX wieku. Gmina żydowska nie była liczną gminą, ale posiadała własną synagogę oraz cmentarz. Kirkut zlokalizowany był na terenie obecnej osady leśnej Józefin i był użytkowany przez społeczność żydowską z pobliskich Lipian. Początkowo liczba mieszkańców pochodzenia żydowskiego wynosiła 70-85 osób. W pierwszych dziesięcioleciach XX wieku nastąpił spadek liczby ludności do mniej niż 60 mieszkańców. W 1932 roku Lipiany zamieszkiwało 46 Żydów, co stanowiło 1% całej ludności miasta. Na czele gminy stał sekretarz Artur Weile, Adolf Cohn oraz skarbnik Josef Friedmann. Kantorem i nauczycielem był Kornfeld. W 1930 r. budżet gminny wynosił 600 RM. W skład majątku gminy wchodziła synagoga przy Tempelgasse, cmentarz i ubojnia rytualna. Nauka religii obejmowała 4 dzieci. W okresie panowania rządów nazistowskich społeczność żydowska w Lipianach zanikła. W 1942 roku miasto zamieszkiwała tylko jedna osoba pochodzenia żydowskiego, pozostali mieszkańcy emigrowali lub zostali deportowani”

                Pod zamieszczoną informacją na facebooku na powyższy temat naszą wiedzę o nowym zabytku poszerzył profesor Edward Rymar – „Należało w takim razie odnotować pochowanie na tym kirkucie przyjaciela Heinricha Heine’go czy Mendelsohna, członka bohemy berlińskiej Mosesa Mosera Mają Strzelce swego słynnego Żyda, Ludwiga Nostera (1859–1910), malarza portrecistę, Barlinek szczyci się Emanuelem Laskerem (1868–1941) przez 27 lat od 1894 szachowym mistrzem świata, przyjacielem Einsteina, mają Lipiany mniej dotąd znanego Mosesa (Mojżesza) Mosera. To osobistość! Urodził się w Lipianach 29 IX 1797 r. jako syn rajcy Jakuba Mosera. Wyjątkowo matematycznie uzdolniony już w 1814, mając 17 lat, wszedł do kierownictwa grupy bankowej Friedländer & Comp. w Berlinie i do kręgu przyjaciół wpływowego berlińczyka, bankowca i rajcy Dawida Friedländera. Z nim i bankowcem Abrahamen Mendelssohnem Bartholdy (* 1776 † 1835), ojcem kompozytora Feliksa, pozostawał w założonym w 1792 „Stowarzyszeniu Przyjaciół”. Studiował filologię i filozofię, bywał na ekskluzywnych odczytach filozofów i historyków. Pisał nawet w sanskrycie, piśmie dawnych Indii. Czytał starożytnego Homera w starogreckim oryginale, od 1818 studiował u Georga Wilhelma Friedricha Hegla (1770–1831). Wraz z Leopoldem Zunz, Edwardem Gans i innymi Moses Moser żydowskimi intelektualistami (Izrael Jacobson, Lazarus Bendavid, Heinrich Heine) 17 XI 1819 założył w Berlinie stowarzyszenie kultury i nauki żydowskiej (“Verein für Cultur und Wissenschaft der Juden”), a po jego rozwiązaniu w 1824 utrzymywał z towarzyszami kontakty. Pozostawał w przyjaźni ze studentami z Düsseldorfu, zwłaszcza z ich guru- swym rówieśnikiem (ur. 13 XII 1797) poetą Heinrichem Heine, z którym utrzymywał wiele lat kontakty listowne. Od 1836 był współudziałowcem domu bankowego Friedläenderów i prezydentem „Stowarzyszenia Przyjaciół”, berlińskiej cyganerii żydowskiej. Nie zerwał kontaktów z Lipianami i swą rodziną tamże. Zmarł w Lipianach 15 VIII 1838 r. Na wieść o śmierci przyjaciela Heine domagał się zwrotu swych listów do niego, ale okazało się, że Moses tę wyjątkowo luksusową korespondencję już ludziom porozdawał. Nagrobek na kirkucie na Sandbergu (‘Piaskowej Gorce”) w lasku Lipiański Kąt k. Jedlic widziano jeszcze w końcu XX w.”